Tekst źródłowy strony Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Paluzach

[[Image: kosciol_paluzy_3.jpg|thumb|right|200px| Fot. Andrzej Grabowski <br>Źródło: [http://bisztynek.wm.pl/19765-65930,Paluzy-niem-Plausen-wies-przy-granicy-Warmii,487195.html? bisztynek.wm.pl] ]]

[[Image: kosciol_paluzy_1.jpg|thumb|right|200px| Fot. Adolf Bötticher. 1890/1896 rok.<br>Źródło: ''Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji'', Warszawa IS PAN, 2006, nr 57655.]]

[[Image: kosciol_paluzy_2.jpg|thumb|right|200px|Chór muzyczny i obrazy w płycinach balustrady. Fot. Engels. 1938 rok.<br>Źródło: ''Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji'', Warszawa IS PAN, 2006, nr 57656.]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku. 

==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Paluzy |Paluzy]] (niem. Plausen). Wieś położona jest w [[ewim:Powiat bartoszycki| powiecie bartoszyckim]], w [[ewim:Bisztynek (gmina miejsko-wiejska) |gminie Bisztynek]]. 

==Historia==
Świątynia w tej miejscowości istniała już w 1351 roku. Jej konsekracji dokonał biskup [[ewim: Henryk Vogelsang |Henryk Vogelsang]] w dniu 20 czerwca 1409 roku, ku czci św. Krzyża, Matki Boskiej, św. Katarzyny i Wszystkich Świętych. W 1890 roku kościół został rozbudowany. Wydłużono wówczas jego nawę i dobudowano prezbiterium z zakrystiami. Niestety zniszczono też trop z polichromią z 1693 roku. Ponownej konsekracji świątyni dokonał biskup [[ewim:Andrzej Thiel|Andrzej Thiel]] w 1896 roku, ku czci Matki Boskiej i św. Walentego.

==Opis==
Jest to kościół orientowany, salowy, wzniesiony na rzucie prostokąta w stylu późnogotyckim, murowany z cegły na podmurówce z kamienia polnego. Od strony północnej znajduje się zakrystia, obecnie zamieniona na kaplicę chrzcielną, od południa – kruchta, a od zachodu – smukła, kwadratowa, trzykondygnacyjna wieża. Jej poszczególne piętra udekorowane zostały ostrołukowymi blendami, które oddzielają i wieńczą wgłębione tynkowane fryzy. Nad portalem kruchty wieżowej znajduje się okrągła ślepa luneta. Całość zwieńczono dachem siodłowym i szczytami uskokowo-sterczynowymi z ostrołukowymi blendami. W ścianach korpusu nawowego okna i wejścia mają proste, ostrołukowe formy. Ścianę południową oraz boki portalu kruchty zdobią dwie blendy w tym samym kształcie oraz wgłębiony, tynkowany fryz podokapowy. Ściana zachodnia korpusu, kruchta i zakrystia zwieńczone zostały szczytami uskokowo-sterczynowymi z blendami i fryzami tynkowanymi. Nawa i kruchta przykryte zostały stropem drewnianym, w dawnej zakrystii znajduje się sklepienie krzyżowo-żebrowe, pokryte polichromią barokową. W kruchcie znajduje się polichromia zapewne z 1693 roku. 

==Wyposażenie==
Wystrój i wyposażenie kościoła jest nowe i utrzymane głównie w stylu neogotyckim. Zabytkowy jest barokowy chór muzyczny z malowanymi scenami ze Starego Testamentu z XVII wieku, a także osiem obrazów Apostołów z końca XVII wieku i rzeźby z pierwszej połowy wieku XVIII, przedstawiające świętych: Apostoła, biskupa, kapłana, diakona i dwu zakonników. Z tego samego okresu pochodzą dwa konfesjonały, a także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.: 
*trzy barokowe kielichy, w tym dwa wykonane przez złotnika z [[ewim:Lidzbark Warmiński |Lidzbarka Warmińskiego]], [[ewim:Jan Bartolomowicz |Jana Bartolomowicza]] (jeden kielich datowany na 1709 rok), 
*pacyfikał barokowy w formie słońca.

==Zobacz też==
*[[ewim: Henryk Vogelsang |Henryk Vogelsang]]
*[[ewim:Andrzej Thiel|Andrzej Thiel]]
*[[ewim:Jan Bartolomowicz |Jan Bartolomowicz]]

==Bibliografia==
#''Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej''. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 272. 
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł'' / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 85.
#''Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii.'' – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 69-71. 
#Skurzyński, Piotr: ''Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny'' / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 171. 

==Linki==
#Andrzej Grabowski, ''Paluzy: Wieś na granicy Warmii'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://mojemazury.pl/65930,Paluzy-Wies-na-granicy-Warmii.html#axzz2mxI7Hjj0 www.mojemazury.pl] [dostęp 09.12.2013 r.]

[[Category:Kościoły i kaplice]]
[[Category:Powiat bartoszycki]]
[[Category:Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)]]
[[Category:1301-1400]]