Jerzy Putrament

(1910-1986) – pisarz, poeta, dziennikarz

Bibliografia

Urodził się 14 listopada 1910 r. w Mińsku (Białoruś), jako syn Władysława i Marii z Rutkowskich. Uczęszczał do Gimnazjum w Nowej Wklejce, a następnie w Lidzie. W 1934 r. ukończył polonistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. W 1939 r. wyjechał do Lwowa. Do 1944 r. przebywał w Moskwie. W tym roku ożenił się z Zofią Bystrzycką (rozwód w 1957). Rok później zamieszkał w Krakowie. W 1950 r. osiadł w Warszawie. 10 lat później ponownie ożenił się z Rosjanką Anną Legzding. W 1973 r. został mianowany pułkownikiem. Odbywał wiele podróży zagranicznych, m.in.: do ZSRR, Chin, Libanu, Mongolii, Indii, Egiptu, Grecji, Tunezji, Libii, na Cypr. Zmarł 23 czerwca 1986 r. w Warszawie. Pochowany został na Powązkach.

Działalność

W czasie studiów był członkiem nielegalnego Związku Lewicy Akademickiej „Front”. W latach 1935-1936 współredagował czasopisma „Po prostu” oraz „Karta”. W 1939 r. wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy w Lwowie i podjął współpracę sowiecką. W latach 40-tych działał w Moskwie, m.in. jako współtwórca Związku Patriotów Polskich, oficer oświatowo-polityczny I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki i współredaktor „Nowych Widnokręgów”. W okresie 1944-1945 brał udział w organizowaniu prasy na terenach wyzwolonych. Przez kolejne dwa lata pełnił funkcje posła polskiego w Szwajcarii, a następnie ambasadora w Paryżu. Po przyjeździe do Warszawy w 1950 r. czynnie działał w Zarządzie Głównym Związku Literatów polskich (1950-1956 jako sekretarz generalny). Był jednym z głównych realizatorów polityki PZPR w środowisku literackim. Od 1966 r. współredagował „Miesięcznik Literacki” (w latach 1972-1986 redaktor naczelny). Następnie był redaktorem naczelnym wychodzącego w latach 1972–1981 w Warszawie tygodnika literacko-społecznego „Literatura”. Od 1952 r. pełnił czteroletnią kadencję posła na Sejm PRL.

Twórczość

W czasie studiów należał do Sekcji Twórczości Oryginalnej Koła Polonistów Słuchaczy przy macierzystym uniwersytecie. Należał do grupy artystyczno-literackiej Żagary. Zadebiutował w 1932 r. wierszem Sielanka w piśmie „Piony” (później „Żagary”). Początki jego twórczości to poezja awangardowa zamieszczona w tomikach Wczoraj powrót (1935) oraz Droga leśna (1938). Krótko publikował pod pseudonimem Jerzy Pleśkiewicz. Głównym tematem jego twórczości była polityka. W swojej prozie często nawiązywał do wątków autobiograficznych. Prace publicystyczne poruszały kwestie zadań kultury socjalistycznej w PRL, często przybierając kształt satyryczno-groteskowych felietonów. Tematyce warmińskiej i mazurskiej poświęcał natomiast opowiadania i szkice. W krótkich formach literackich autor wyrażał zainteresowanie pejzażem i ludźmi Mazur oraz pasją wędkarską. Wśród prac poświęconych regionowi warmińsko-mazurskiemu należy wymienić:

• Arkadia. Opowieści znad jezior i rzek (1961)
• Balet boleni i inne opowiadania (1974)
• Krajobrazy (1969)
• Piaski (1975)
• Puszcza (1966)

oraz opowiadania w zbiorze Młodzi. Wybór opowiadań o Ziemiach Zachodnich (1964). Putrament jest też autorem humorystycznej powieści dla młodzieży Wakacje (1956).

Pozostałe utwory pisarza to:

Poezja

• Wczoraj powrót (1934)
• Droga leśna (1937)
• Wojna i wiosna (1944)
• Wiersze wybrane (1951)

Proza

• Struktura nowel Prusa (1936)
• Święta kulo (1946)
• Rzeczywistość (1947)
• Wrzesień (1950)
• Notatnik chiński (1952)
• Od Wołgi do Wisły (1953)
• Rozstaje (1954)
• Trzy powroty (1955)
• Notatki polemiczne (1956)
• Dwa łyki Ameryki (1956) - reportaże
• Wypadek w Krasnymstawie (1957)
• Trzynasty z Wesołka (1957)
• Strachy w Biesalu (1958)
• Kronika obyczajów (1959)
• Fiołki w Neapolu (1959)
• Arka Noego (1961)
• Chińszczyzna (1961)
• Pół wieku, t. I-II (1961)
• Cztery strony świata (1963)
• Pasierbowie (1963)
• Odyniec (1964)
• Małowierni (1967)
• Bołdyn (1969)
• Wybrańcy, t. I-III (1978-1983)
• Akropol (1979)

Udział w organizacjach

• członek Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy (od 1940 r.)
• kierownik literackiego Zespołu Realizatorów Filmowych „Start” (1955-1968)
• prezes Polskiego Związku Szachowego (1954-1957, 1963-1073)
• w latach pięćdziesiątych związany z frakcją puławian
• honorowy członek Olsztyńskiego Klubu Stowarzyszeń Twórczych (1960)
• działacz NKWD
• członek Obozu Wielkiej Polski
• członek Młodzieży Wszechpolskiej
• Członek Komitetu Centralnego PZPR

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda Państwowa II stopnia (1953, 1955)
• Nagroda Państwowa I stopnia (1964) – za całokształt twórczości
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1976)
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych (1981) – za propagowanie kultury polskiej za granicą
• Nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej I stopnia oraz Order Przyjaźni Narodów (1981) – za całokształt twórczości
• Nagroda im. L. Waryńskiego (1986)
• Złoty Krzyż Zasługi (1945)
• Order Odrodzenia Polski (1945)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
• Order Budowniczych Polski Ludowej (1974)

Bibliografia

1. Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 2: P-Z / Artur Hutnikiewicz, Andrzej Lam. – Warszawa : PWN, 2000. – S. 88.
2. Wasilewska, Bożena: Warmia i Mazury : 1945-1995 : przewodnik bibliograficzny / Bożena Wasilewska. - Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996.
3. Batora, Katarzyna: Jerzy Putrament / Katarzyna Batora // w: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 6, N-P. / pod red. Jadwigi Czachorowskiej i Alicji Szałagan. – Warszawa WSiP, 1999. - S. 528-535.