Monstrancja z kościoła pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie

Źródło: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego, Olsztyn 2006, s. 187.

Fot. Engels, 1938 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 57877.

XVII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie.

Historia

Monstrancja pochodzi z terenu Prus Królewskich, najprawdopodobniej z Warmii. Wykonana została przypuszczalnie w latach 70-tych lub 80-tych XVII wieku, choć dane z Archiwum IS PAN podają datę powstania ok. 1640 roku, zaś wykonania stopy – w 1750 roku. Zachowane na stopie znaki złotnicze wskazują na pruską cechę podatkową z lat 1809-1812 (orzeł). Współcześnie została ponownie posrebrzona i pozłocona. Przypuszcza się, iż fundatorem monstrancji był Andrzej Józef Zagórny, proboszcz w Radostowie w latach 1674-1685, później związany z Dobrym Miastem, Lidzbarkiem Warmińskim i Fromborkiem.

Opis

Monstrancja została wykonana z kutego srebra, metodą odlewania, kucia na zimno (repusowania), grawerowania, cyzelowania i drutowania. Jej wymiary to: wysokość - 66 cm, stopa - 28 x 21,3 cm, szerokość części górnej – 33,2 cm. Obiekt waży 3750 gram.

Charakterystyka

Podstawą monstrancji jest stopa w kształcie owalu o formie ośmiolistnej, obwiedziona łukami w tzw. ośli grzbiet, na podwójnej kryzie, z dekorowanym cokołem w wytłoczone uskrzydlone główki aniołków i festony z owoców. Na gładkim płaszczu stopy znajduje się ozdobna, odlewana nakładka w kwiaty i rozety, na wzniesionej szyi cztery, zwisające liście akantu. Trzon monstrancji jest wyjątkowo krótki i ozdobiony dość masywnym, gruszkowym nodusem. Element ten ma formę gładką, pękatą, ozdobioną nakładaną dekoracją z uskrzydlonych główek aniołków i wzniesionych liści akantu. Pojemnik na hostię (reservaculum) jest duże i okrągłe, obwiedzione za to niewielką glorią z krótkimi promieniami, naprzemiennie prostymi i płomiennymi. Największą dekorację monstrancji stanowi natomiast bogato rozbudowana, fantazyjna srebrna forma z owocujących pnączy winnego grona. Na jej gałęziach po bokach umieszczono złocone figury świętych: z lewej św. Stanisława, z prawej św. Mikołaja. Nad glorią, w otoczeniu z pnączy, widnieje profilowana figurka Baranka Bożego, a po jego bokach i na samym szczycie obiektu, dość masywne pąki głogu. Na dwóch z nich, umieszczonych nad głowami świętych, złote monogramy: ANNA i MARYA. Na rewersie monstrancji, tuż pod reservaculum znajduje się płaskorzeźbiona plakieta z przedstawieniem św. Jerzego i niewielką postacią klęczącej i modlącej się św. Małgorzaty.

Ciekawostki

• Identyczne przedstawienie św. Jerzego i św. Małgorzaty z rewersu monstrancji istnieje także w cennej kadzielnicy z Radostowa. Prawdopodobnie jej fundatorem także był miejscowy proboszcz – Andrzej Józef Zagórny.

Zobacz też

• Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie
• Andrzej Józef Zagórny

Bibliografia

1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 186.