Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki
Źródło: commons.wikimedia.org

(1735 - 1801) - hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, poeta, prozaik, komediopisarz, encyklopedysta i publicysta, jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia, nazywany „księciem poetów polskich”. Uczestnik słynnych obiadów czwartkowych u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Współzałożyciel i współpracownik F. Bohomolca - wydawcy "Monitora". Biskup warmiński, książę sambijski, arcybiskup Gniezna, prezydent Trybunału Koronnego w Lublinie, kawaler maltański zaszczycony Krzyżem Devotionis.

Ród

Ignacy Krasicki urodził się 3 II 1735 r. w Dubiecku nad Sanem, w zubożałej rodzinie magnackiej - kasztelana chełmińskiego Jan Bożego Krasickiego i stolniczanki Anny z domu Strzechowskiej, posiadającej tytuł hrabiów Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Cesarz Ferdynand II Habsburg , 1 lipca 1631 r. nadał go wojewodzie podolskiemu Marcinowi oraz jego bratu Jerzemu. Potomkiem tego ostatniego był Ignacy Krasicki. Krasiccy, herbu Rogala początkami swej genealogii sięgają XVI w. Nazwisko wzięli od dóbr Krasice koło Przemyśla. Ignacy był najstarszym synem Jana Bożego. Miał dwie starsze siostry i czterech braci. Za sprawą rodziców, wraz z dwoma braćmi, obrał stan duchowny.

Wykształcenie

W latach 1743 -1750 Krasicki uczył się w Jezuickim Kolegium Lwowskim. W 1751 roku wstąpił do seminarium duchownego księży misjonarzy przy kościele św. Krzyża w Warszawie, które ukończył w 1754 r. Pięć lat później otrzymał święcenia kapłańskie z rąk Wacława Hieronima Sierakowskiego, biskupa przemyskiego. Został kanonikiem kijowskim, a trzy lata później, kanonikiem katedry przemyskiej, i objął probostwo katedralne.

Jako młody ksiądz spędził dwa lata (1759-1761) na studiach w Rzymie. Zamieszkał w Hospicjum polskim przy kościele św. Stanisława, gdzie pełnił funkcję prowizora opiekującego się tamtejszym archiwum. Po powrocie został w 1763 sekretarzem prymasa Władysława Aleksandra Łubieńskiego i zaprzyjaźnił się z młodym Poniatowskim – przyszłym królem. W 1764 r. został kapelanem króla.

Kariera duchowna

Książę - biskup warmiński

Od 1350 r. siedzibą Warmii biskupiej był Lidzbark Warmiński, zaś kapitulnej - Frombork. W latach 1466 -1772 biskupstwo warmińskie weszło w skład Korony Królestwa Polskiego, a biskup - duchowy i świecki władca Warmii - otrzymał tytuł Senatora Rzeczpospolitej. Poczet wielkich mieszkańców zamku lidzbarskiego zamykają nazwiska dwóch sławnych Polaków - Adama Stanisława Grabowskiego (1741 - 1766) i Ignacego Krasickiego (1766 - 1795).

Od panowania Stanisława II Augusta rozpoczęła się kariera duchowna Krasickiego. Kapelan królewski otrzymał w grudniu 1766 r. biskupstwo warmińskie, tytuł książęcy, godność senatora Rzeczypospolitej. W tym samym roku został koadiutorem bp. Adama Stanisława Grabowskiego, po którym objął 24 grudnia 1767 r. rządy w diecezji. Biskupstwo warmińskie dawało Krasickiemu wysokie miejsce w hierarchii społecznej oraz uzasadnione poczucie niezależności. Stworzyło też materialne podstawy do wielkopańskiej egzystencji. Dzięki dochodom około 24 tys. talarów rocznie stał się prawie magnatem. Krasicki zajął się wówczas literaturą. Nie zaniedbywał jednak swoich obowiązków duszpasterskich. Dwukrotnie wizytował katedrę fromborską , wyświęcał księży i konsekrował kościoły.

Pałac biskupi w Smolajnach
Źródło:commons.wikimedia.org

Jako biskup warmiński, Krasicki z rozmachem urządzał swoje rezydencje w Lidzbarku Warmińskim i Smolajnach. Pałac biskupów warmińskich w Smolajnach został wybudowany w latach 1741 - 1743, stał się ulubionym miejscem pobytu Ignacego Krasickiego. Nad głównym wejściem, w trójkątnym obramowaniu, znalazł się ryzalit z ozdobnym herbem fundatora Adama Stanisława Grabowskiego. Obecnie w pałacu mieści się Zespół Szkół Rolniczych. W pobliżu obiektu urządzono uroczy park ze zwierzętami, który jest dużą atrakcją dla dzieci. Ignacy Krasicki to ostatni Polak na stolicy biskupów warmińskich. Po I rozbiorze Polski, Warmia została włączona do Królestwa Pruskiego.

Od 13 września 1772 r., wraz z całą diecezją warmińską, Krasicki stał się poddanym króla pruskiego Fryderyka II. Warmia mimo to zachowała swą odrębność wyznaniową, była "wyspą" katolicyzmu na morzu protestanckiej wiary ludności Prus, a na dworze Krasickiego w Lidzbarku Warmińskim (Heilsbergu) rozkwitało życie kulturalne i artystyczne. Krasicki utrzymał więzi z warszawskim ośrodkiem kulturalnym. Był w dobrych stosunkach z królem Fryderykiem Wilhelmem II, dzięki poparciu którego w 1795 r. został arcybiskupem gnieźnieńskim.

Książę - arcybiskup

Latem 1794 r. zmarł prymas Polski, książę Michał Jerzy Poniatowski. Gniezno i prawie cała diecezja należała od 1793 r. do Prus. Król Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern zastanawiał się komu zaproponować tę godność. 16 lub 17 lutego 1795 r. Krasicki został powiadomiony, że wybór padł na niego. Oficjalna nominacja nastąpiła dziesięć dni później. Przez kilka miesięcy był Krasicki de facto prymasem Polski. Zakaz używania tego tytułu nastąpił z chwilą ogłoszenia III rozbioru Polski, który zakończył historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W miejsce używania tytułu prymasa, król pruski przyznał Krasickiemu prawo do tytułu księcia.

Ignacy Krasicki zmarł 14 marca 1801 r.

Mecenas kultury

W Lidzbarku, gdzie powstała większość jego utworów, Krasicki gromadził wokół siebie uczonych, artystów i malarzy. Dzięki jego staraniom zamek w Lidzbarku stał się ośrodkiem nauki, kultury i sztuki promieniującym daleko poza granice kraju. Krasicki zorganizował teatr i wieczory literackie, zbudował oranżerię, a jego ogrody były znane w całej Polsce. Z sentymentu do rodzinnych stron, nazwał je Krasiczynem i Dubieckiem. We wnętrzach zamku Ignacy Krasicki zgromadził bogaty księgozbiór. Jego inną pasją było kolekcjonerstwo. Zebrał wiele rzeźb i około 40 tys. sztychów. Na zamku urządził galerię obrazów, w której można było oglądać dzieła sztuki mistrzów włoskich, francuskich, flamandzkich. Obecnie w Zamku mieści się Muzeum Warmińskie, oddział olsztyńskiego Muzeum Warmii i Mazur. Przedzamcze południowe zaadaptowane zostało na Hotel Krasicki. Założeniem hotelu jest stworzenie żywego i aktywnego ośrodka kulturalnego przy zachowaniu konferencyjno- wypoczynkowego charakteru.

Ignacy Krasicki,Bajki
Źródło: http://dobre-wiersze.blogspot.com/

karta tytułowa powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”
Źródło: http://literat.ug.edu.pl/

Twórczość literacka

„Książę poetów”. Najbardziej znany był jako autor niezliczonych fraszek i bajek. Tworzył również satyry( "Bajki i przypowieści" (1779), "Satyry" (1779) i poematy heroikomiczne. Nie stronił także od publicystyki. Pośród poematów najbardziej znane to: „Myszeis” (1775), "Monachomachia, czyli Wojna mnichów" (1778) wyszydzająca zepsucie obyczajów zakonnych i "Antymonachomachia" (1779). Atakowany był za nie przede wszystkim przez duchownych, których ośmieszał. Do znanych utworów Krasickiego należy też powieść edukacyjna "Pan Podstoli" (cz. 1-2, 1778-1784), ), powieść o charakterze rozprawy filozoficzno-obyczajowej "Historia" (1779), "Wojna chocimska" (1780), encyklopedia "Zbiór potrzebniejszych wiadomości..." (tom 1-2, 1781-1783). Krasicki jest także autorem ośmiu tomów genealogii szlachty polskiej (zachowało się jedynie pięć). Dzieło to miało być uzupełnieniem nieco wcześniejszego „Herbarza” Kaspra Niesickiego. W 1781 r. wydał nakładem drukarni Michała Grölla w Warszawie dwutomowy Zbiór potrzebniejszych wiadomości, drugą po Nowych Atenach polską encyklopedię powszechną Za pierwszą powieść w dziejach literatury polskiej uznaje się jego powieść satyryczno-utopijna „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (1776). Do głośnych utworów patriotycznych zaliczyć trzeba "Hymn do miłości ojczyzny" (1774) i "Pieśn na dzień 3 maja 1792".

Jego twórczość ukazała się w wydaniach zbiorowych, min. : "Dzieła poetyckie" (tom 1-2, 1802), "Dzieła" (tom 1-8, 1829-1833), "Pisma wybrane" (tom 1-4, 1954), "Korespondencja" (tom 1-2, 1958), Pisma poetyckie (tom 1-2, 1976).

Ważniejsze dzieła Krasickiego zyskały sławę europejską, zostały przetłumaczone na wiele języków – łacinę, francuski, niemiecki (m.in. w latach 90. XVIII w. Jerzy Olech), włoski, rosyjski, czeski, chorwacki, słoweński, węgierski. Szeroka recepcja jego dzieł utrzymywała się przez cały wiek XIX.Wielu twórców oświeceniowych poświęciło mu utwory poetyckie, np. Stanisław Trembecki, Franciszek Zabłocki, Wojciech Mier, a w XX w. K.I. Gałczyński. Prozaicy czynili go bohaterem swych utworów np. Wincenty Pol, Adolf Nowaczyński, Henryk Sienkiewicz. W 2009 r. na płycie "Poeci" ukazała się hip-hopowa interpretacja wiersza "Świat zepsuty" wykonana przez rapera Numer Raz.

Uhonorowanie, upamiętnienie

Krasicki pochowany został w katedrze pw. Świętej Jadwigi Śląskiej w Berlinie, którą w 1774 r. osobiście konsekrował, a w 1829 r. został przeniesiony do Katedry Gnieźnieńskiej. Jeszcze za życia, król wyraził swoje uznanie dla Krasickiego wręczając mu w 1767 r. Order Świętego Stanisława a w 1774 odznaczając go Orderem Orła Białego. W 1780 r. Krasicki otrzymał medal honorowy z dewizą „Dignum laude virum Musa vetat Mori”, zaczerpniętą z Horacego.

Grzęda - wieś ze śladami Ignacego Krasickiego

tablica kamienna upamiętniająca konsekrację
Źródło: http://bisztynek.wm.pl/

Grzęda to wieś w gminie Bisztynek, leżącą na północno-wschodniej, historycznej granicy Warmii. W miejscowym kościele znajduje się dowód na to, że w 1779 r. konsekrował go biskup Ignacy Krasicki. Zostało to upamiętnione na kamiennej tablicy umieszczonej w ścianie wewnątrz świątyni.

Trakt biskupi, Wrota Warmii

Aleja historycznych lip pamiętających tradycję warmińskiego „traktu biskupiego” w Bałdach
Źródło:http://www.powiat-olsztynski.pl//

Od Hozjusza do Ignacego Krasickiego - powitanie nowego biskupa wjeżdżającego uroczyście do swej diecezji odbywało się w miejscowości Bałdy, leżącej jeszcze po stronie mazurskiej, o kilkaset zaledwie metrów od granic Warmii. Tam na spotkanie biskupa i jego orszaku udawała się delegacja kapituły warmińskiej.

W Bałdach składano biskupom pierwszy hołd i witano ich uroczyście w imieniu kapituły warmińskiej - partnera biskupa w rządach na Warmii. Następnie nowy biskup witany był przez kapłana z Butryn, który wraz ze swymi parafianami również wychodził na spotkanie księcia biskupa. Powitaniom towarzyszyły śpiew i muzyka.

Następnie uroczysty orszak kierował się wprost do kościoła w Butrynach. Tam ustawiano ozdobną, specjalnie na ten cel wybudowaną drewnianą bramę - symboliczne „Wrota Warmii" przez które pasterz wkraczał do swego dominium. Na bramie umieszczano herby: Warmii, kapituły warmińskiej i biskupa. Oddawano salwy ze specjalnie sprowadzonych na tę uroczystość armat.

Ceremoniał powitań biskupów warmińskich na granicy diecezji

Nowego biskupa witali przedstawiciele stanów dominium warmińskiego - mieszczanie wszystkich trzynastu miast Warmii, odświętnie ubrana szlachta, konno i z obnażonymi szablami, wreszcie wolni prusacy i chłopstwo. Następnie przedstawiciel kapituły, zwykle biskup-sufragan (w przypadku I. Krasickiego był to Karol von Zehmen, któremu towarzyszył kanonik Józef Benedykt Mathy), wygłaszał po łacinie uroczystą mowę powitalną, zgodnie ze wszystkimi prawidłami antycznej sztuki retorycznej. Nowy biskup również odwzajemniał się łacińską mową dziękując za uroczyste powitanie. Kolejnym punktem uroczystości ingresu biskupa była celebrowana przezeń msza w butryńskim kościele. Po nabożeństwie cały orszak i zaproszeni goście udawali się na Przykopskie Pole, gdzie stały przygotowane, wygodne i obszerne namioty. Tu odbywała się już mniej oficjalna część uroczystości - uczta powitalna. Następnego dnia orszak biskupi kierował się w stronę Lidzbarka przez Purdę i dwa biskupie miasta - Barczewo i Jeziorany.

Podobna uroczystość odbywała się również przed samym Lidzbarkiem - rycerze wyjeżdżali konno na powitanie biskupa do wsi Medyny. Towarzyszył im zastęp pieszy, a naprzeciw medyńskiego cmentarza oczekiwali biskupa rajcy miejscy i duchowieństwo. Nowy biskup odwiedzał też kościół, gdzie po mszy jechał bezpośrednio do nowej stolicy. Uroczystości ingresu biskupa musiały być niezwykle huczne, skoro Walenty Barczewski, pisząc swe „Kiermasy na Warmii" w latach 80-tych XIX wieku podał, że mieszkańcy Butryn, Przykopu, czy Bałd „wiele tu sobie jeszcze opowiadają o hojności i dobroci tych panów, jako też o wspaniałości i grzeczności ich orszaków". Tym samym traktem - „warszawskim", którym przyjeżdżali biskupi odbywał się także szmugiel broni dla powstańców walczących w Powstaniu Styczniowym.

Powrót do tradycji , ponowne uroczyste otwarcie historycznego traktu biskupiego w Bałdach, nastąpiło 16 września 2006 r. Otwarcia szlaku dokonał arcybiskup Warmii i Mazur, Wojciech Ziemba..

Źródła

1. http://www.lidzbarkwarminski.pl/odkryj/zabytki/lidzbark-warminski/zamek/
2. www.lidzbarkwarminski.pl
3.http://www.hotelkrasicki.pl/przedzamcze/krasicki
4.http://bisztynek.wm.pl/15167,Grzeda-wies-ze-sladami-Ignacego-Krasickiego.html
5.http://www.montes.pl/
6.http://www.szlak-pielgrzymkowy.pl/
7.http://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Krasicki
8.http://www.powiat-olsztynski.pl/