Pałac Dohnów w Morągu
Zabytek architektury wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku.
Lokalizacja
Rezydencję wybudowano na terenie Morąga, na północno-zachodnim narożu murów miejskich (obecna ulica Dąbrowskiego).
Historia
Pałac został wybudowany w latach 1562-1595, na potrzeby rodziny Dohnów, która od lat 20-tych XVI wieku zajmowała położony obok zamek.[1] Po przeniesieniu się rodziny do nowego budynku zyskał on miano „Zameczku Dohnów” (dla odróżnienia od zamku krzyżackiego). Budowę Zameczku zainicjował w latach sześćdziesiątych XVI wieku najstarszy syn Piotra Dohny – Achacy. Rozbudowę rodowej siedziby kontynuował w latach dziewięćdziesiątych jego syn Fabian, nadając jej obronny charakter (ze względu na wojny szwedzkie). Kolejny z potomków – Abraham, w latach dwudziestych XVII wieku umocnił budowlę od strony fosy i podwyższył środkową wieżę o trzy poziomy. W 1643 roku na końcu skrzydła zachodniego wybudowano dwie ośmioboczne wieże. W 1697 roku, w czasie wielkiego pożaru miasta zameczek spłonął. Odbudowę i jego rozbudowę podjęto w latach 1717-1719. Prace realizował nadworny architekt Dohnów, Johann Caspar Hindersin (1677-1738), pracujący wcześniej w ich rezydencjach w Markowie i Słobitach. Budowla zatraciła wówczas swój warowny charakter, a zyskała barokowy. Nowy projekt przewidywał przed pałacem dziedziniec zamknięty niewysokim murkiem. W 1731 roku dobudowano także dwie kordegardy. Do lat 20-tych XX wieku zameczek pełnił funkcję siedziby rodowej Dohnów. Następnie pałac został sprzedany starostwu powiatowemu. Rolę urzędu budynek pełnił do stycznia 1945 roku. Wówczas został spalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Do lat 60-tych XX wieku zachowały się tylko części murów miejskich. W latach 70-tych XX wieku podjęto decyzję o odbudowie pałacu. Inwestycję realizował Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie w latach 1976-1985. Od 1986 roku Zameczek Dohnów jest siedzibą Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera.
Opis
Najwcześniejszy zachowany wizerunek pałacu pochodzi z około 1600 roku. Widnieje on na epitafium rodziny Dohnów, gdzie usytuowany jest z lewej strony panoramy miasta Morąga. Pałac wzniesiono z cegły na średniowiecznych miejskich murach obronnych widocznych do dziś w dolnych kondygnacjach ściany zewnętrznej. W pierwotnym kształcie zameczek zbudowany został na planie łuku, obejmującego też baszty. Poprzez kolejne dobudowy przed pałacem wykształcił się dziedziniec. Obecnie dwa skrzydła budowli spina baszta, nakryta wielospadowym daszkiem krytym dachówką, zwieńczona blaszaną wieżyczką o typie galeriowym. Południowe skrzydło jest dwukondygnacyjne, zachodnie zaś trzykondygnacyjne. W dzisiejszym kształcie budowla jest niemal całkowicie otynkowana. Od strony zewnętrznej wsparta przyporami, zwieńczona wielospadowym dachem. Odbudowana bryła budowli posiada główne cechy pałacu przedwojennego, jednak nie zachowały się rokokowe elementy dekoracyjne z projektu Hindersina, zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku (bogate sztukaterie, rzeźbione balustrady schodów, malownicze piece i kominki).
Ciekawostki
- Pałac Dohnów otacza niewielki park. Przed II wojną światową znajdował się w nim pomnik Georga Finckensteina.
- Współcześnie można zauważyć na dziedzińcu barokowy zegar słoneczny z 1741 roku, niezwykle rzadki bo składający się z kilkunastu „zegarów”.
Przypisy
- ↑ Piotr Dohna otrzymał urząd starosty w Morągu oraz zamek od księcia Albrechta Hohenzollerna za zasługi w służbie wojennej i dyplomatycznej na rzecz Zakonu Niemieckiego. Urząd starosty w Morągu Dohnowie sprawowali dziedzicznie w latach 1525-1740.
Bibliografia
- Bartoś, Magdalena: Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu. Oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie / M. Bartoś. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2009. - S. 2-9.
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław: Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn : Studio ARTA, 2006. - S. 269-271.
