Zamek w Lidzbarku Warmińskim: Różnice pomiędzy wersjami

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
m (Zastępowanie tekstu - "Fot. Mirosław" na "© Mirosław")
 
(Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Image: Zamek w lidzbarku.jpg ‎|thumb|right|370px| Zamek w Lidzbarku Warmińskim<br>Źródło: http://a-wakacje.pl]]
+
[[Image: Zamek lw.jpg ‎|thumb|right|290px|© Mirosław Garniec]]
Zamek w Lidzbarku Warmińskim (ok. 1348 r. - 1401 r.) - gotycki zamek, siedziba biskupów warmińskich nazywana czasem "Wawelem Północy".
+
[[Image: Zameklw.jpg ‎|thumb|right|290px|© Mirosław Garniec]]
 +
[[Image: Kaplica lidzbark.jpg|thumb|right|290px| Kaplica zamkowa<br>Źródło: commons.wikimedia.org]]
 +
(ok. 1348 r. - 1401 r.) - Gotycki zamek, siedziba [[ewim:Biskupi warmińscy|biskupów warmińskich]] nazywana czasem "Wawelem Północy".
  
==Historia <br>==
+
==Historia i lokalizacja<br>==
  
Na terenie dzisiejszego Lidzbarka Warmińskiego istniał obronny gród pruski "Lecbarg". W 1241 r. został zdobyty przez Krzyżaków i przekształcony na strażnicę. Już po roku Prusowie odbili na krótko gród niszcząc strażnicę.
+
Na terenie dzisiejszego Lidzbarka Warmińskiego istniał obronny gród pruski "Lecbarg". W 1241 r. został zdobyty przez Krzyżaków i przekształcony na strażnicę. Już po roku [[ewim:Prusowie|Prusowie]] odbili na krótko gród, niszcząc strażnicę. W 1251 r., po podziale ziem pruskich na diecezje i wyodrębnieniu z diecezji warmińskiej Warmii jako biskupiego dominium, Lidzbark został przekazany biskupom. W 1260 r. pierwszy [[ewim:Anzelm|biskup Anzelm]] wydał polecenie odbudowania grodu. Podczas drugiego powstania Prusowie ponownie zajęli gród utrzymując go przez lata 1261-1273. W 1308 r., rozwijająca się po zachodniej stronie zamku osada otrzymała od [[ewim:Eberhard z Nysy|biskupa Eberharda z Nysy]] prawa miejskie. Przybycie śląskich osadników pozwoliło miastu na rozwój handlu i rzemiosła. Istniał tu tartak i młyn.  
W 1251 r., po podziale diecezji warmińskiej, Lidzbark został przekazany biskupom. W 1260 r. pierwszy biskup Anzelm wydał polecenie odbudowania grodu. Podczas drugiego powstania Prusowie ponownie zajęli gród utrzymując go przez lata 1261-1273. Rozwijająca się po zachodniej stronie zamku osada otrzymała prawa miejskie od biskupa Eberharda z Nysy w 1308 r. Przybycie śląskich osadników pozwoliło miastu na rozwój handlu i rzemiosła. Istniał tu tartak, młyn i szlifiernia noży.
 
Budowę zamku rozpoczął w 1348 r. biskup Herman z Pragi, kontynuował Jan z Miśni. W 1350 r. przeniósł na stałe siedzibę biskupstwa z Ornety do Lidzbarka. Budowę zamku zakończono za czasów biskupa Jana Styprocka. Z zamku sprawowano władzę kościelną w dominium warmińskim.[[Image: Dziedziniec zamku w lidzbarku.jpg ‎|thumb|right|370px| Dziedziniec zamkowy<br>Źródło: http://garnek.pl]]
 
Bratanek króla polskiego Stefana Batorego -  biskup Andrzej Batory dobudował w latach 1589-1599 od północy pokoje kardynalskie i zgromadził cenną bibliotekę (złupioną później przez Szwedów w czasie Potopu). W okresie sprawowania funkcji przez biskupa Jana Wydżgę w latach 1667-1673 dobudowano duży pałac w stylu barokowym rozwiązując problem braku dostatecznej ilości pomieszczeń mieszkalnych. Słynny biskup Ignacy Krasicki rezydował na zamku w latach 1766-1794 i doprowadził siedzibę do rozkwitu. Zgromadzono tu kolekcje malarskie, rzeźbiarskie i archeologiczne. O blisko sześć tysięcy pozycji wzbogaciła się zamkowa biblioteka. Powstał teatr, a archiwum uporządkowano. Wokół zamku założono ogrody francuskie z fontannami i rzeźbami.  
 
  
Po trzecim rozbiorze Polski zamek służył jako szpital polowy, koszary i magazyny. W 1745 r. biskup Adam Grabowski nakazał na wschodnim skrzydle wybudować dwukondygnacyjny pałac nazwany później jego imieniem. Funkcjonował w nim sąd. Ok. 1840 r. zburzono Pałac biskupa Wydżgi.
+
Budowę zamku rozpoczął w 1348 r. [[ewim:Herman z Pragi|biskup Herman z Pragi]], kontynuował ją [[ewim:Jan z Miśni|Jan z Miśni]] i już na stałe przeniósł w 1350 r. siedzibę biskupstwa z [[ewim:Orneta|Ornety]] do [[ewim:Lidzbark Warmiński|Lidzbarka]]. Za czasów Jana z Miśni położono zamkowe fundamenty i zbudowano zamkowe mury. Budowę rezydencji biskupiej kontynuowano za czasów biskupa [[ewim:Jan Styprock|Jana Styprocka]] (1355–1373) a zakończono za biskupa [[ewim:Henryk III Sorbom|Henryka Sorboma]] (1373-1401). Przyczynił się on do tego, że zamek miał urządzone wnętrza reprezentacyjne, częściowo przeprowadzono założenia podzamcza, doprowadzono wodę oraz zbudowano dwukondygnacyjne krużganki.  
 +
Z zamku sprawowano władzę kościelną w diecezji i [[ewim:Dominium Warmińskie|dominium warmińskim]] prawie 450 lat zachowując dużą autonomię wobec Zakonu. Jeszcze za  biskupa Jana Styprocka  i za jego przyczyną głowy diecezji warmińskiej miały prawo do tytułu księcia i podlegały bezpośrednio papieżowi.  
  
W latach 1859-1932 zamek użytkowała Fundacja św. Józefa, prowadząc szpital i sierociniec. W 1927 r. podjęto na zamku sześcioletnie badania archeologiczne i prace restauratorskie kierowane przez Karla Haukego. Położono nacisk na najstarszą cześć gotycką.  
+
Brakowało jendak miejsca dla licznych gości i członków biskupiego dworu. Przebudowy przeprowadził bratanek króla polskiego Stefana Batorego -  biskup Andrzej Batory. W latach 1589-1599 dobudował od północnej strony pokoje kardynalskie i zgromadził cenną bibliotekę (złupioną później przez Szwedów w czasie Potopu). Za czasów [[ewim:Jan Stefan Wydżga|biskupa Jana Wydżgi]], w latach 1667-1673 przed południowym skrzydłem zamku dobudowano zaś duży pałac w stylu barokowym rozwiązując problem braku dostatecznej ilości pomieszczeń mieszkalnych.
  
Po drugiej wojnie światowej w latach 1946-1952 prowadzono prace zabezpieczające, a od 1953 r. trwające nadal z przerwami kompleksowe prace restauratorskie.[[Image: Wielki refektarz zamku w lidzbarku.jpg ‎|thumb|right|370px| Wielki Refektarz<br>Źródło: http://obiezyswiat.org]]
+
Słynny biskup [[Ignacy Krasicki]] rezydował na zamku w Lidzbarku w latach 1766 -1794 i doprowadził to miejsce do rozkwitu. Zgromadzono wówczas w rezydencji  kolekcje malarskie, rzeźbiarskie i archeologiczne. O blisko sześć tysięcy pozycji wzbogaciła się zamkowa biblioteka. Powstał teatr, a archiwum uporządkowano. Wokół zamku założono ogrody francuskie z fontannami i rzeźbami. Dramatem dla [[ewim:Warmia|Warmii]] , ale i dla zamku stały się wojny szwedzkie (1600-1611). W czasie wojen Szwedzi ograbili rezydencję biskupią z najcenniejszych zbiorów bibliotecznych, wywieziono też 33 portrety biskupów.
  
Od 1958 do 1963 roku opiekę nad zamkiem sprawowało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze", by oddać ją w 1964 r. Muzueum Mazurskiemu (dziś Muzeum Warmii i Mazur). Zamek w całości przeznaczony jest na cele muzealne. Znajdują się tu wystawy stałe i czasowe. Okazjonalnie przeprowadzane są imprezy kulturalne.
+
Krasicki był ostatnim polskim biskupem Warmii. Po pierwszym rozbiorze Polski (1722) Warmia została anektowana przez Prusy a dobra kościelne stały się własnością króla pruskiego. Po trzecim rozbiorze Polski, opustoszały po wyprowadzce Krasickiego zamek, władze pruskie przeznaczyły na szpital polowy, koszary i magazyny. W pałacu biskupa Grabowskiego (1741-1766) został umieszczony sąd. Zamek chciano rozebrać aby pozyskać materiał budowlany. Około 1840 r. zburzono pałac biskupa Wydżgi.  
  
==Architektura i wnętrza <br>==
+
Szczęśliwie dla zamku, w latach 1859-1932, jego wnętrza użytkowała Fundacja św. Józefa, prowadząc szpital i sierociniec. Przeprowadzono wówczas niezbędne prace adaptacyjne. W 1927 r. za przyczyną powszechnego zainteresowania zamkami krzyżackimi w tym czasie, rozpoczęto sześcioletnie kompleksowe badania archeologiczne i prace restauratorskie na zamku, którymi kierował Karl Hanke. Położono nacisk na odtworzenie gotyckiego etapu dziejów lidzbarskiej rezydencji.
  
Zamek usytuowany jest w ujściu rzeki Symsarny do Łyny. Wzmacniało to w okresie średniowiecznym jego walory obronne. Zbudowany (na planie kwadratu o boku 48,5 m ) z cegły, na kamiennej podmurówce, wzmacniany jest potężną wieżą o czternastu kondygnacjach. Posiada cztery skrzydła i wewnętrzny dziedziniec. Składa się z zamku właściwego i oddzielonego suchą fosą przedzamcza południowego. Nie zachowało się przedzamcze północne, na którym stał młyn. W narożach zamku właściwego znajdują się wieżyczki wzniesione po pożarze w 1442 r., w miejscu trójkątnych szczytów. Budynki wieńczą dwuspadowe dachy kryte dachówką.
+
Po drugiej wojnie światowej, w latach 1946-1952, prowadzono prace zabezpieczające, a od 1953 r. trwające nadal z przerwami kompleksowe prace restauratorskie.
  
Skrzydła posiadają cztery kondygnacje i dwa poziomy piwnic przeznaczonych na magazyny , do których prowadziły trzy wejścia wprost z dziedzińca. W piwnicach tych zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe i krzyżowe na gurtach.
+
Od 1958 do 1963 roku opiekę nad zamkiem sprawowało [[Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze]], a od 1964 r. zamek powierzono opiece Muzueum Mazurskiemu (dziś [[Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie]]). Zamek w całości przeznaczony jest na cele muzealne. Znajdują się tu wystawy stałe i czasowe. Zamek jest też miejscem licznych imprez kulturalnych.
  
W pomieszczeniach parterowych w skrzydle północnym zamku umieszczono browar, w zachodnim kuchnię i piekarnię, a we wschodnim spiżarnię.
+
==Opis <br>==
  
Na piętrze ulokowano miejsca najbardziej reprezentacyjne - we wschodniej części - Wielki Refektarz - o powierzchni blisko dwustu osiemdziesięciu metrów kwadratowych, w północnej - salę audiencyjną biskupa z komnatami mieszkalnymi, a w południowej kapitularz. Pełniący funkcje kancelarii Mały Refektarz, zwany także Letnim, znajdował się w skrzydle zachodnim wraz z pomieszczeniem pomocniczym jadalni - kredensem. Barwne polichromie zdobiły reprezentacyjne pomieszczenia, a we wschodnim skrzydle wykonano rozbudowane sklepienia gwiaździste. Rokokowy bogaty wystrój uzyskało wnętrze gotyckiej kaplicy w XVIII w. Na styku skrzydła zachodniego i północnego znajdowało się wejście do danskeru (służącej jako latryna wieży stojącej w fosie).[[Image: Kaplica zamkowa w lidzbarku.jpg|thumb|right|370px| Kaplica zamkowa<br>Źródło: http://dziedzictwo.ekai.pl]]
+
Zamek usytuowany jest w ujściu rzeki [[ewim:Symsarna|Symsarny]] do [[ewim:Łyna|Łyny]]. Wzmacniało to w okresie średniowiecznym jego walory obronne. Zbudowany (na planie kwadratu o boku 48,5 m ) z cegły, na kamiennej podmurówce, wzmocniony potężną wieżą o czternastu kondygnacjach. Posiada cztery skrzydła i wewnętrzny dziedziniec. Składa się z zamku właściwego i oddzielonego suchą fosą przedzamcza południowego. Nie zachowało się przedzamcze północne, na którym stał młyn. W narożach zamku właściwego znajdują się wieżyczki wzniesione po pożarze w 1442 r., w miejscu trójkątnych szczytów. Budynki wieńczą dwuspadowe dachy kryte dachówką.
  
Trzecie i czwarte piętra zamku pełniły funkcje magazynowe (spichlerz) i obronne (strzelnicze otwory i chodnik dla straży). Pomieszczenia zamkowe rozmieszczono w zgodzie z zasadami dla krzyżackiego zamku konwentualnego, a nie komturskiego.  
+
==Wyposażenie==
 +
Skrzydła zamku posiadają cztery kondygnacje i dwa poziomy piwnic przeznaczonych na magazyny, do których prowadziły trzy wejścia wprost z dziedzińca. W piwnicach tych zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe i krzyżowe na gurtach. W pomieszczeniach parterowych w skrzydle północnym zamku umieszczono browar, w zachodnim kuchnię i piekarnię, a we wschodnim spiżarnię.  
  
Na dziedziniec wychodzą monumentalne dwukondygnacyjne krużganki z ostrołukowymi arkadami wsparte granitowymi filarami z głowicami. Kamienne portale ozdabiały wejścia do pomieszczeń.
+
Na piętrze ulokowano miejsca najbardziej reprezentacyjne - we wschodniej części - Wielki Refektarz - o powierzchni blisko dwustu osiemdziesięciu metrów kwadratowych, gdzie m.in. znajduje się [[Płyta nagrobna biskupa Legendorffa z kościoła pw. św. Katarzyny w Braniewie|późnogotycka płyta nagrobna biskupa Legendorffa]]. W części  północnej znajduje się  sala audiencyjna biskupa z komnatami mieszkalnymi,  w południowej zaś kapitularz. Pełniący funkcje kancelarii Mały Refektarz, zwany także Letnim, znajdował się w skrzydle zachodnim wraz z pomieszczeniem pomocniczym jadalni – tzw. kredensem.  
  
==Multimedia <br>==
+
Reprezentacyjne pomieszczenia zdobiły barwne polichromie , wschodnie skrzydło ceni się ze względu na piękne rozbudowane sklepienia gwiaździste. W XVIII w rokokowy bogaty wystrój uzyskało wnętrze [[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim|gotyckiej kaplicy]].
  
<youtube>ogtcvdFiU_k</youtube><br>           
+
Trzecie i czwarte piętra zamku pełniły funkcje magazynowe (spichlerz) i obronne (strzelnicze otwory i chodnik dla straży). Pomieszczenia zamkowe rozmieszczono w zgodzie z zasadami budowy krzyżackiego zamku konwentualnego, a nie komturskiego.
 +
 
 +
Na dziedziniec wychodzą zachowane monumentalne dwukondygnacyjne krużganki z ostrołukowymi arkadami, które wspierają granitowe filary z głowicami. Kiedyś kamienne portale ozdabiały wejścia do pomieszczeń.
 +
 
 +
Do najcenniejszych skarbów zamku lidzbarskiego zaliczyć niezmiennie trzeba Wielki Refektarz z wielogwiaździstym sklepieniem oraz malowidłami. Do najstarszych zaliczamy malowidło przedstawiające Koronację Najświętszej Marii Panny, pochodzące z końca XIV w.  Na uwagę zasługuje również znajdująca się w kapitularzu polichromia, która przedstawia Ukrzyżowanie i Deesis oraz Matkę Boską z Dzieciątkiem i oddającym Jej pokłon biskupem.
 +
 
 +
Ze względu na dużą wartość artystyczną i historyczną w skali światowej, zamek w Lidzbarku uznany został za pomnik historii i zaliczony do zabytków grupy "0".
 +
 
 +
==Prace konserwatorskie==
 +
W latach 2010-2011 na zamku przeprowadzono prace konserwatorskie. Odkryto i zakonserwowano polichromie sprzed pół wieku. Poza tym odsłonięto posadzki na krużgankach. Kolejny etap prac prowadzony jest od 2013 r. Wyremontowano dach i zakonserwowano elewacje. Wykonano również remonty sieci kanalizacyjnej, systemu elektrycznego, grzewczego i instalacji wodno-kanalizacyjnej. W trakcie prac dwie kondygnacje piwnic skrzydła północnego zostaną zaadaptowane na cele wystawiennicze. W tych pomieszczeniach zostanie pokazana wystawa muzealna poświęcona dziejom budowlanym zamku. Prace zakończą się w kwietniu 2016 r. <ref>http://olsztyn.wyborcza.pl/olsztyn/1,48726,19314090,malowany-zamek-w-lidzbarku-niezwykle-polichromie.html</ref>
 +
 
 +
W październiku 2015 r. podczas prac remontowych na Zamku odkryto zaspawaną kapsułę czasu.<ref>http://wiadomosci.onet.pl/olsztyn/w-iglicy-zamku-w-lidzbarku-warminskim-znaleziono-kapsule-czasu/p7wlqt</ref> Znajdował się tam dokument o remoncie tej budowli. Zapiski zawinięto w dwie ówczesne gazety: "Ermlaendischer Zeitung" z 15 sierpnia 1928 r. oraz "Koenigsberger Tagesblatt" z 20 lipca 1928 r. <ref>http://www.tvn24.pl/pomorze,42/lidzbark-gazety-i-zapiski-w-kapsule-czasu,593349.html</ref>
 +
 
 +
<youtube>MXe5F84r0IU</youtube>
 +
<youtube>dbesex-IZzQ</youtube>
 +
 
 +
==Zobacz też==
 +
*[[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[Ołtarz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]          
 +
*[[Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[ewim:Herman z Pragi|Herman z Pragi]]
 +
*[[ewim:Jan z Miśni|Jan z Miśni]]
 +
*[[ewim:Jan Styprock|Jan Styprock]]
 +
*[[ewim:Henryk Sorbom|Henryk Sorbom]]
 +
*[[ewim:Dominium Warmińskie|dominium warmińskie]]
 +
*[[Zamek w Olsztynie]]
 +
*[[Zamek w Ornecie]]
 +
*[[Zamek w Pieniężnie]]
 +
*[[Zamek w Reszlu]]
 +
*[[Zamek w Szymbarku]]
  
 
==Blibliografia <br>==
 
==Blibliografia <br>==
Linia 41: Linia 73:
 
4. http://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-2140.htm  
 
4. http://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-2140.htm  
  
[[Category:Obiekty architektury| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
==Przypisy==
[[Category:Historia kultury| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
<references/>
[[Category:Powiat lidzbarski| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
 
[[Category:1201-1300| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
[[Category: Zamki biskupie]]
[[Category:1301-1400| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
[[Category: Lidzbark Warmiński]]
[[Category:1401-1500| Zamek w Lidzbarku Warmińskim ]]
+
[[Category: Powiat lidzbarski]]
 +
[[Category: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 13:45, 11 sty 2016

© Mirosław Garniec
© Mirosław Garniec
Kaplica zamkowa
Źródło: commons.wikimedia.org

(ok. 1348 r. - 1401 r.) - Gotycki zamek, siedziba biskupów warmińskich nazywana czasem "Wawelem Północy".

Historia i lokalizacja

Na terenie dzisiejszego Lidzbarka Warmińskiego istniał obronny gród pruski "Lecbarg". W 1241 r. został zdobyty przez Krzyżaków i przekształcony na strażnicę. Już po roku Prusowie odbili na krótko gród, niszcząc strażnicę. W 1251 r., po podziale ziem pruskich na diecezje i wyodrębnieniu z diecezji warmińskiej Warmii jako biskupiego dominium, Lidzbark został przekazany biskupom. W 1260 r. pierwszy biskup Anzelm wydał polecenie odbudowania grodu. Podczas drugiego powstania Prusowie ponownie zajęli gród utrzymując go przez lata 1261-1273. W 1308 r., rozwijająca się po zachodniej stronie zamku osada otrzymała od biskupa Eberharda z Nysy prawa miejskie. Przybycie śląskich osadników pozwoliło miastu na rozwój handlu i rzemiosła. Istniał tu tartak i młyn.

Budowę zamku rozpoczął w 1348 r. biskup Herman z Pragi, kontynuował ją Jan z Miśni i już na stałe przeniósł w 1350 r. siedzibę biskupstwa z Ornety do Lidzbarka. Za czasów Jana z Miśni położono zamkowe fundamenty i zbudowano zamkowe mury. Budowę rezydencji biskupiej kontynuowano za czasów biskupa Jana Styprocka (1355–1373) a zakończono za biskupa Henryka Sorboma (1373-1401). Przyczynił się on do tego, że zamek miał urządzone wnętrza reprezentacyjne, częściowo przeprowadzono założenia podzamcza, doprowadzono wodę oraz zbudowano dwukondygnacyjne krużganki. Z zamku sprawowano władzę kościelną w diecezji i dominium warmińskim prawie 450 lat zachowując dużą autonomię wobec Zakonu. Jeszcze za biskupa Jana Styprocka i za jego przyczyną głowy diecezji warmińskiej miały prawo do tytułu księcia i podlegały bezpośrednio papieżowi.

Brakowało jendak miejsca dla licznych gości i członków biskupiego dworu. Przebudowy przeprowadził bratanek króla polskiego Stefana Batorego - biskup Andrzej Batory. W latach 1589-1599 dobudował od północnej strony pokoje kardynalskie i zgromadził cenną bibliotekę (złupioną później przez Szwedów w czasie Potopu). Za czasów biskupa Jana Wydżgi, w latach 1667-1673 przed południowym skrzydłem zamku dobudowano zaś duży pałac w stylu barokowym rozwiązując problem braku dostatecznej ilości pomieszczeń mieszkalnych.

Słynny biskup Ignacy Krasicki rezydował na zamku w Lidzbarku w latach 1766 -1794 i doprowadził to miejsce do rozkwitu. Zgromadzono wówczas w rezydencji kolekcje malarskie, rzeźbiarskie i archeologiczne. O blisko sześć tysięcy pozycji wzbogaciła się zamkowa biblioteka. Powstał teatr, a archiwum uporządkowano. Wokół zamku założono ogrody francuskie z fontannami i rzeźbami. Dramatem dla Warmii , ale i dla zamku stały się wojny szwedzkie (1600-1611). W czasie wojen Szwedzi ograbili rezydencję biskupią z najcenniejszych zbiorów bibliotecznych, wywieziono też 33 portrety biskupów.

Krasicki był ostatnim polskim biskupem Warmii. Po pierwszym rozbiorze Polski (1722) Warmia została anektowana przez Prusy a dobra kościelne stały się własnością króla pruskiego. Po trzecim rozbiorze Polski, opustoszały po wyprowadzce Krasickiego zamek, władze pruskie przeznaczyły na szpital polowy, koszary i magazyny. W pałacu biskupa Grabowskiego (1741-1766) został umieszczony sąd. Zamek chciano rozebrać aby pozyskać materiał budowlany. Około 1840 r. zburzono pałac biskupa Wydżgi.

Szczęśliwie dla zamku, w latach 1859-1932, jego wnętrza użytkowała Fundacja św. Józefa, prowadząc szpital i sierociniec. Przeprowadzono wówczas niezbędne prace adaptacyjne. W 1927 r. za przyczyną powszechnego zainteresowania zamkami krzyżackimi w tym czasie, rozpoczęto sześcioletnie kompleksowe badania archeologiczne i prace restauratorskie na zamku, którymi kierował Karl Hanke. Położono nacisk na odtworzenie gotyckiego etapu dziejów lidzbarskiej rezydencji.

Po drugiej wojnie światowej, w latach 1946-1952, prowadzono prace zabezpieczające, a od 1953 r. trwające nadal z przerwami kompleksowe prace restauratorskie.

Od 1958 do 1963 roku opiekę nad zamkiem sprawowało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze, a od 1964 r. zamek powierzono opiece Muzueum Mazurskiemu (dziś Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie). Zamek w całości przeznaczony jest na cele muzealne. Znajdują się tu wystawy stałe i czasowe. Zamek jest też miejscem licznych imprez kulturalnych.

Opis

Zamek usytuowany jest w ujściu rzeki Symsarny do Łyny. Wzmacniało to w okresie średniowiecznym jego walory obronne. Zbudowany (na planie kwadratu o boku 48,5 m ) z cegły, na kamiennej podmurówce, wzmocniony potężną wieżą o czternastu kondygnacjach. Posiada cztery skrzydła i wewnętrzny dziedziniec. Składa się z zamku właściwego i oddzielonego suchą fosą przedzamcza południowego. Nie zachowało się przedzamcze północne, na którym stał młyn. W narożach zamku właściwego znajdują się wieżyczki wzniesione po pożarze w 1442 r., w miejscu trójkątnych szczytów. Budynki wieńczą dwuspadowe dachy kryte dachówką.

Wyposażenie

Skrzydła zamku posiadają cztery kondygnacje i dwa poziomy piwnic przeznaczonych na magazyny, do których prowadziły trzy wejścia wprost z dziedzińca. W piwnicach tych zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe i krzyżowe na gurtach. W pomieszczeniach parterowych w skrzydle północnym zamku umieszczono browar, w zachodnim kuchnię i piekarnię, a we wschodnim spiżarnię.

Na piętrze ulokowano miejsca najbardziej reprezentacyjne - we wschodniej części - Wielki Refektarz - o powierzchni blisko dwustu osiemdziesięciu metrów kwadratowych, gdzie m.in. znajduje się późnogotycka płyta nagrobna biskupa Legendorffa. W części północnej znajduje się sala audiencyjna biskupa z komnatami mieszkalnymi, w południowej zaś kapitularz. Pełniący funkcje kancelarii Mały Refektarz, zwany także Letnim, znajdował się w skrzydle zachodnim wraz z pomieszczeniem pomocniczym jadalni – tzw. kredensem.

Reprezentacyjne pomieszczenia zdobiły barwne polichromie , wschodnie skrzydło ceni się ze względu na piękne rozbudowane sklepienia gwiaździste. W XVIII w rokokowy bogaty wystrój uzyskało wnętrze gotyckiej kaplicy.

Trzecie i czwarte piętra zamku pełniły funkcje magazynowe (spichlerz) i obronne (strzelnicze otwory i chodnik dla straży). Pomieszczenia zamkowe rozmieszczono w zgodzie z zasadami budowy krzyżackiego zamku konwentualnego, a nie komturskiego.

Na dziedziniec wychodzą zachowane monumentalne dwukondygnacyjne krużganki z ostrołukowymi arkadami, które wspierają granitowe filary z głowicami. Kiedyś kamienne portale ozdabiały wejścia do pomieszczeń.

Do najcenniejszych skarbów zamku lidzbarskiego zaliczyć niezmiennie trzeba Wielki Refektarz z wielogwiaździstym sklepieniem oraz malowidłami. Do najstarszych zaliczamy malowidło przedstawiające Koronację Najświętszej Marii Panny, pochodzące z końca XIV w. Na uwagę zasługuje również znajdująca się w kapitularzu polichromia, która przedstawia Ukrzyżowanie i Deesis oraz Matkę Boską z Dzieciątkiem i oddającym Jej pokłon biskupem.

Ze względu na dużą wartość artystyczną i historyczną w skali światowej, zamek w Lidzbarku uznany został za pomnik historii i zaliczony do zabytków grupy "0".

Prace konserwatorskie

W latach 2010-2011 na zamku przeprowadzono prace konserwatorskie. Odkryto i zakonserwowano polichromie sprzed pół wieku. Poza tym odsłonięto posadzki na krużgankach. Kolejny etap prac prowadzony jest od 2013 r. Wyremontowano dach i zakonserwowano elewacje. Wykonano również remonty sieci kanalizacyjnej, systemu elektrycznego, grzewczego i instalacji wodno-kanalizacyjnej. W trakcie prac dwie kondygnacje piwnic skrzydła północnego zostaną zaadaptowane na cele wystawiennicze. W tych pomieszczeniach zostanie pokazana wystawa muzealna poświęcona dziejom budowlanym zamku. Prace zakończą się w kwietniu 2016 r. [1]

W październiku 2015 r. podczas prac remontowych na Zamku odkryto zaspawaną kapsułę czasu.[2] Znajdował się tam dokument o remoncie tej budowli. Zapiski zawinięto w dwie ówczesne gazety: "Ermlaendischer Zeitung" z 15 sierpnia 1928 r. oraz "Koenigsberger Tagesblatt" z 20 lipca 1928 r. [3]

Zobacz też

Blibliografia

1. http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=23
2. M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Zamki Państwa Krzyżackiego w dawnych Prusach, Wydanie I, Olsztyn 2006.
3. L. Czubiel - Zamki Warmii i Mazur, Olsztyn 1986.
4. http://www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-2140.htm

Przypisy